Kinh doanh online là gì? Báo cáo toàn cảnh kinh doanh online tại Việt Nam: Từ nền tảng đến chiến lược tăng trưởng

Lời Mở đầu Kinh doanh online là gì? Cuộc Cách mạng Thương mại trong Kỷ nguyên Số

Trong thập kỷ qua, bối cảnh kinh tế – xã hội Việt Nam đã chứng kiến một cuộc chuyển dịch mang tính kiến tạo, một cuộc cách mạng thầm lặng nhưng mạnh mẽ diễn ra trên không gian mạng: sự trỗi dậy của kinh doanh online.

Vượt qua khái niệm ban đầu chỉ là một kênh bán hàng phụ trợ, kinh doanh online ngày nay đã trở thành một động lực cốt lõi, một trụ cột không thể thiếu trong nền kinh tế số quốc gia. Nó không chỉ thay đổi cách doanh nghiệp tiếp cận thị trường mà còn định hình lại hoàn toàn hành vi, thói quen và kỳ vọng của người tiêu dùng.

Với quy mô thị trường thương mại điện tử (TMĐT) được dự báo sẽ

vượt mốc 25 tỷ USD vào năm 2024 và duy trì tốc độ tăng trưởng ấn tượng hàng năm từ 20-25%

việc thấu hiểu sâu sắc và toàn diện về lĩnh vực này không còn là một lựa chọn, mà là một yêu cầu cấp thiết đối với bất kỳ cá nhân, tổ chức nào muốn tồn tại và phát triển trong kỷ nguyên số.

Báo cáo này được biên soạn nhằm cung cấp một lăng kính phân tích chuyên sâu và toàn diện về thế giới kinh doanh online tại Việt Nam. Báo cáo sẽ dẫn dắt người đọc qua một hành trình khám phá có hệ thống, bắt đầu từ những định nghĩa nền tảng nhất, làm rõ bản chất và các yếu tố cấu thành của một hoạt động kinh doanh trực tuyến. Tiếp đó, báo cáo sẽ tiến hành so sánh, đối chiếu với mô hình kinh doanh truyền thống để làm nổi bật những ưu, nhược điểm và sự giao thoa tất yếu giữa hai thế giới.

Trọng tâm của báo cáo là bức tranh toàn cảnh về thị trường TMĐT Việt Nam, với những phân tích định lượng về quy mô, tốc độ tăng trưởng và cuộc chiến thị phần không khoan nhượng giữa các “gã khổng lồ”.

Từ đó, báo cáo sẽ đi sâu vào việc mổ xẻ các mô hình kinh doanh đa dạng, từ những mô hình cốt lõi như B2C, B2B đến các phương thức vận hành sáng tạo như Dropshipping, Print-on-Demand, và Affiliate Marketing.

Không chỉ dừng lại ở lý thuyết, báo cáo sẽ cung cấp một “cẩm nang thực chiến” chi tiết, hướng dẫn từng bước cho những người mới bắt đầu, từ khâu hoạch định chiến lược, tìm kiếm nguồn hàng, lựa chọn kênh bán, cho đến việc triển khai các chiến dịch marketing hiệu quả.

Một phần quan trọng của báo cáo sẽ dành để phân tích hệ sinh thái công nghệ và vận hành – xương sống của mọi hoạt động kinh doanh online – bao gồm các nền tảng website, dịch vụ logistics, cổng thanh toán và vai trò ngày càng lớn của Trí tuệ Nhân tạo (AI). Cuối cùng, báo cáo sẽ cập nhật và phân tích khung pháp lý mới nhất, đặc biệt là những thay đổi mang tính bước ngoặt về nghĩa vụ thuế, đồng thời phác họa những xu hướng lớn sẽ định hình tương lai của ngành TMĐT Việt Nam trong những năm tới.

Với cách tiếp cận đa chiều, kết hợp giữa dữ liệu thị trường, phân tích chiến lược, hướng dẫn thực tiễn và cập nhật pháp lý, báo cáo này hướng tới mục tiêu trở thành một tài liệu tham khảo giá trị cho các nhà khởi nghiệp, chủ doanh nghiệp, các nhà hoạch định chính sách và bất kỳ ai quan tâm đến việc khai thác tiềm năng vô hạn của kinh doanh online trong bối cảnh kinh tế Việt Nam đang chuyển mình mạnh mẽ.

Phần I: Tổng quan về Kinh doanh Online

Chương 1: Định nghĩa Kinh doanh Online là gì: Vượt ra ngoài Giao dịch

Khái niệm cốt lõi

Về bản chất, kinh doanh online (thường được biết đến với thuật ngữ rộng hơn là thương mại điện tử – e-commerce) là mọi hình thức hoạt động trao đổi, mua bán sản phẩm và dịch vụ được thực hiện chủ yếu thông qua mạng Internet.

Điểm khác biệt căn bản và mang tính cách mạng của mô hình này so với kinh doanh truyền thống là sự phá vỡ các giới hạn về không gian vật lý và thời gian. Hoạt động giao dịch không còn bị bó hẹp trong bốn bức tường của một cửa hàng hay tuân theo giờ mở cửa cố định, mà có thể diễn ra mọi lúc, mọi nơi, cho phép người bán tiếp cận một lượng khách hàng khổng lồ trên phạm vi toàn quốc và thậm chí là toàn cầu.

Các thành phần chính

Một mô hình kinh doanh online hoàn chỉnh được cấu thành từ nhiều yếu tố liên kết chặt chẽ với nhau, tạo thành một hệ sinh thái vận hành phức tạp:

• Nền tảng (Platform): Đây là “không gian ảo” nơi các hoạt động giới thiệu sản phẩm và giao dịch diễn ra. Các nền tảng này vô cùng đa dạng, bao gồm:
  • Website bán hàng riêng: “Ngôi nhà” chính thức của thương hiệu trên Internet, cho phép doanh nghiệp toàn quyền kiểm soát về hình ảnh, dữ liệu và trải nghiệm khách hàng.
  • Mạng xã hội (Social Media): Các kênh như Facebook, Instagram, Zalo, và đặc biệt là TikTok, đã trở thành những “khu chợ” sôi động, nơi người bán có thể dễ dàng tiếp cận và tương tác trực tiếp với cộng đồng người dùng.
  • Sàn thương mại điện tử (E-commerce Marketplace): Các “trung tâm thương mại” khổng lồ như Shopee, Lazada, Tiki, nơi quy tụ hàng ngàn nhà bán hàng và hàng triệu người mua, tạo ra một môi trường giao thương tập trung và có sẵn lượng truy cập lớn.
• Sản phẩm/Dịch vụ: Đây là đối tượng của hoạt động kinh doanh. Trong môi trường online, sản phẩm có thể là hàng hóa hữu hình (quần áo, mỹ phẩm, đồ gia dụng) hoặc các sản phẩm/dịch vụ số (khóa học trực tuyến, phần mềm, sách điện tử, dịch vụ tư vấn).
• Marketing & Tiếp thị (Digital Marketing): Bao gồm tất cả các hoạt động quảng bá, tiếp thị được thực hiện trên môi trường kỹ thuật số nhằm thu hút sự chú ý, xây dựng nhận diện thương hiệu và thúc đẩy khách hàng tiềm năng thực hiện hành vi mua sắm. Các công cụ phổ biến bao gồm quảng cáo trên mạng xã hội, tối ưu hóa công cụ tìm kiếm (SEO), tiếp thị nội dung, và email marketing.
• Thanh toán (Payment): Các phương thức giao dịch tài chính đã phát triển vượt bậc, từ hình thức truyền thống là thu tiền khi nhận hàng (COD – Cash on Delivery) đến các phương thức hiện đại hơn như chuyển khoản ngân hàng, thanh toán qua thẻ tín dụng/ghi nợ, và đặc biệt là sự bùng nổ của các ví điện tử (Momo, ZaloPay, VNPay).
• Vận hành & Logistics (Operations & Fulfillment): Đây là khâu hậu cần, bao gồm toàn bộ quy trình từ khi nhận đơn hàng, quản lý tồn kho, đóng gói sản phẩm, cho đến việc hợp tác với các đơn vị vận chuyển để giao hàng đến tay người tiêu dùng cuối cùng. Đây là yếu-tố-thầm-lặng nhưng quyết định đến sự hài lòng của khách hàng.

Ưu điểm vượt trội

Sự bùng nổ của kinh doanh online được thúc đẩy bởi những lợi thế vượt trội mà nó mang lại so với mô hình truyền thống:

• Tiết kiệm chi phí: Đây là ưu điểm hấp dẫn nhất. Người bán có thể giảm thiểu hoặc loại bỏ hoàn toàn các khoản chi phí khổng lồ cho việc thuê mặt bằng ở vị trí đắc địa, trang trí cửa hàng, và duy trì một đội ngũ nhân viên bán hàng đông đảo.
• Tiếp cận thị trường rộng lớn: Internet xóa nhòa mọi khoảng cách địa lý. Một cửa hàng nhỏ ở một tỉnh lẻ có thể bán sản phẩm cho khách hàng trên khắp cả nước, thậm chí vươn ra thị trường quốc tế, điều mà một cửa hàng vật lý khó có thể làm được.
• Linh hoạt về thời gian và quản lý: Cửa hàng online hoạt động 24/7, cho phép khách hàng mua sắm bất cứ lúc nào. Đối với người bán, điều này mang lại sự linh hoạt trong việc quản lý công việc, phù hợp với nhiều đối tượng khác nhau, từ sinh viên, nhân viên văn phòng muốn kiếm thêm thu nhập cho đến các doanh nghiệp quy mô lớn.

Nhược điểm và Rủi ro

Bên cạnh những cơ hội to lớn, kinh doanh online cũng tiềm ẩn không ít thách thức và rủi ro mà người tham gia cần nhận thức rõ:

• Cạnh tranh khốc liệt: Rào cản gia nhập thị trường thấp đồng nghĩa với việc bất kỳ ai cũng có thể trở thành người bán hàng. Điều này tạo ra một môi trường cạnh tranh cực kỳ gay gắt, nơi các cửa hàng phải liên tục đấu tranh để giành lấy sự chú ý của khách hàng.
• Vấn đề niềm tin và chất lượng sản phẩm: Đây là rào cản tâm lý lớn nhất. Khách hàng không thể “mắt thấy, tay sờ” sản phẩm trước khi mua, dẫn đến những lo ngại về chất lượng thực tế, nguy cơ mua phải hàng giả, hàng nhái, hoặc sản phẩm không giống như hình ảnh quảng cáo. Việc xây dựng lòng tin trở thành một nhiệm vụ tối quan trọng.
• Rủi ro bảo mật: Môi trường mạng luôn tiềm ẩn các nguy cơ về an ninh. Cả người mua và người bán đều có thể trở thành nạn nhân của các vụ lừa đảo, tấn công mạng, đánh cắp thông tin cá nhân và dữ liệu thanh toán, gây thiệt hại về tài chính và uy tín.
• Phụ thuộc vào nền tảng và công nghệ: Hoạt động kinh doanh online phụ thuộc rất nhiều vào các nền tảng của bên thứ ba. Một sự thay đổi nhỏ trong thuật toán của Facebook, chính sách của Shopee, hay sự cố kỹ thuật của website có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến doanh thu và khả năng tiếp cận khách hàng của cửa hàng.

Chương 2: Phân tích So sánh: Thương mại Trực tuyến và Truyền thống

Để hiểu rõ hơn về cuộc cách mạng mà kinh doanh online mang lại, việc đặt nó lên bàn cân so sánh với mô hình kinh doanh truyền thống là cần thiết. Mặc dù hoạt động trên các nền tảng khác nhau, cả hai đều chia sẻ những nguyên tắc kinh doanh cốt lõi nhưng lại khác biệt sâu sắc về phương thức vận hành.

Điểm tương đồng về nguyên tắc kinh doanh

Dù là một cửa hàng mặt phố sầm uất hay một gian hàng trực tuyến sôi động, thành công đều được xây dựng trên những nền tảng chung không thay đổi:

• Sản phẩm là gốc: Cả hai hình thức đều phải bắt đầu với một sản phẩm hoặc dịch vụ có chất lượng, đáp ứng được một nhu cầu cụ thể của thị trường. Không có sản phẩm tốt, mọi chiến lược marketing hay nền tảng hiện đại đều trở nên vô nghĩa.
• Yêu cầu về vốn và đầu tư: Kinh doanh không phải là cuộc chơi miễn phí. Cả online và offline đều đòi hỏi sự đầu tư ban đầu về vốn (dù mức độ khác nhau), thời gian nghiên cứu, công sức xây dựng và vận hành.
• Chăm sóc khách hàng là yếu tố sống còn: Việc tương tác, hỗ trợ và xây dựng mối quan hệ tốt với khách hàng là chìa khóa để giữ chân họ và biến họ thành những khách hàng trung thành, bất kể việc tương tác đó diễn ra trực tiếp hay qua màn hình máy tính.
• Sự cần thiết của đổi mới và xây dựng niềm tin: Thị trường luôn vận động, và nhu cầu của khách hàng liên tục thay đổi. Cả hai mô hình đều phải không ngừng đổi mới để bắt kịp xu hướng. Quan trọng hơn, việc xây dựng uy tín và lòng tin của khách hàng thông qua sản phẩm chất lượng, dịch vụ tận tâm và sự minh bạch là yếu tố quyết định sự tồn tại lâu dài của doanh nghiệp.

Bảng 1: So sánh chi tiết Kinh doanh Online và Kinh doanh Truyền thống

Bảng phân tích dưới đây sẽ hệ thống hóa một cách trực quan những khác biệt căn bản giữa hai mô hình, giúp các nhà kinh doanh có cái nhìn rõ ràng để đưa ra quyết định chiến lược phù hợp.

Sự hội tụ và mô hình lai (Hybrid Model)

Ban đầu, kinh doanh online và kinh doanh truyền thống thường được xem như hai con đường song song, thậm chí là đối đầu. Tuy nhiên, qua phân tích so sánh, một thực tế rõ ràng đã hiện ra: nhược điểm của mô hình này lại chính là ưu điểm của mô hình kia. Kinh doanh online thiếu đi sự tin tưởng và trải nghiệm trực tiếp mà cửa hàng vật lý mang lại; ngược lại, kinh doanh truyền thống lại bị giới hạn về phạm vi tiếp cận và thời gian hoạt động mà môi trường online có thể giải quyết.

Chính từ sự bù trừ này, một xu hướng phát triển tất yếu đã nảy sinh và ngày càng trở nên phổ biến: mô hình lai (Hybrid Model) hay còn gọi là bán hàng đa kênh (Omnichannel). Các doanh nghiệp có cửa hàng vật lý nhận thấy sự cần thiết phải xây dựng thêm các kênh bán hàng trực tuyến (website, mạng xã hội, sàn TMĐT) để mở rộng thị trường và tiếp cận tệp khách hàng mới.

Ngược lại, nhiều thương hiệu chỉ kinh doanh online sau khi đã đạt được thành công nhất định cũng có xu hướng mở các cửa hàng, showroom hoặc điểm trải nghiệm (experience store) để tăng cường uy tín, xây dựng lòng tin và mang đến cho khách hàng trải nghiệm sản phẩm chân thực nhất.

Điều này cho thấy, trong bối cảnh hiện đại, “kinh doanh online” không còn là một lựa chọn thay thế cho “kinh doanh truyền thống”. Thay vào đó, nó đã trở thành một thành phần bắt buộc, không thể tách rời trong một chiến lược kinh doanh tổng thể và bền vững.

Câu hỏi chiến lược đối với các doanh nghiệp ngày nay không còn là “Nên chọn online hay offline?” mà là “Làm thế nào để tích hợp online và offline một cách liền mạch và hiệu quả nhất để tạo ra một trải nghiệm khách hàng đồng nhất và vượt trội?“.

Chương 3: Thị trường Thương mại điện tử Việt Nam: Bức tranh toàn cảnh 2024-2025

Thị trường thương mại điện tử Việt Nam đang trải qua một giai đoạn phát triển bùng nổ, được ví như một “đại dương xanh” đầy tiềm năng nhưng cũng không kém phần sóng gió. Việc nắm bắt các số liệu, xu hướng và động lực chính của thị trường là yếu-tố-sống-còn để các doanh nghiệp có thể hoạch định chiến lược đúng đắn.

Quy mô và Tốc độ tăng trưởng

Các số liệu thống kê đều cho thấy một bức tranh tăng trưởng vô cùng ấn tượng. Thị trường TMĐT Việt Nam được dự báo sẽ đạt quy mô 25 tỷ USD vào năm 2024, và có thể tiếp tục tăng vọt lên 45 tỷ USD vào năm 2025. Tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) được duy trì ổn định ở mức cao, từ 20% đến 25%, đưa Việt Nam vào nhóm các quốc gia có tốc độ tăng trưởng TMĐT hàng đầu thế giới.

Sự tăng trưởng này không chỉ là những con số trên giấy mà còn phản ánh một sự thay đổi sâu sắc trong hành vi tiêu dùng. Năm 2023, TMĐT bán lẻ đã chiếm khoảng 10% tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng của cả nước, một bước nhảy vọt so với con số 8.5% của năm 2022. Điều này cho thấy người tiêu dùng Việt Nam ngày càng quen thuộc và tin tưởng vào việc mua sắm trực tuyến. Nhìn xa hơn, các chuyên gia dự báo rằng đến năm 2030, riêng lĩnh vực TMĐT có thể đóng góp tới 63 tỷ USD vào tổng quy mô nền kinh tế số của Việt Nam, khẳng định vai trò trụ cột của nó trong tương lai.

Cuộc chiến Thị phần giữa các Sàn TMĐT

Thị trường TMĐT Việt Nam không phải là một sân chơi yên bình, mà là một đấu trường cạnh tranh khốc liệt, nơi đang diễn ra một cuộc tái cấu trúc thị phần mạnh mẽ giữa các “gã khổng lồ”.

• Shopee: Vẫn giữ vững vị thế dẫn đầu, tuy nhiên, “ngôi vương” của Shopee đang bị lung lay. Dù vẫn tăng trưởng về doanh thu, thị phần của nền tảng này đã ghi nhận sự sụt giảm từ 68% xuống còn 62% trong Quý I/2025. Sức mạnh của Shopee đến từ lượng truy cập khổng lồ, các chiến dịch khuyến mãi “khủng” liên tục và giao diện người dùng thân thiện. Tuy nhiên, nền tảng này đang đối mặt với áp lực cạnh tranh gay gắt về giá và sự khó khăn cho các nhà bán trong việc xây dựng một thương hiệu riêng biệt, bền vững.
• TikTok Shop: Đây là cái tên gây chấn động thị trường. Từ một nền tảng giải trí, TikTok đã vươn lên trở thành một thế lực đáng gờm trong lĩnh vực TMĐT. Chỉ trong một năm, thị phần của TikTok Shop đã tăng trưởng ngoạn mục từ 23% lên 35% (Quý I/2025). Sự thành công của TikTok Shop đến từ mô hình “Shoppertainment” (mua sắm kết hợp giải trí), nơi các video ngắn và các phiên livestream tạo ra sự hấp dẫn, kích thích các quyết định mua hàng tức thời dựa trên cảm xúc và xu hướng.
• Lazada & Tiki: Từng là những đối thủ sừng sỏ, cả Lazada và Tiki đều đang cho thấy dấu hiệu “hụt hơi” rõ rệt với sự sụt giảm mạnh về thị phần và doanh số. Sự trỗi dậy của mô hình Shoppertainment từ TikTok Shop đã tạo ra một thách thức cực lớn đối với mô hình TMĐT truyền thống mà Lazada và Tiki đang theo đuổi, buộc họ phải tìm cách thay đổi để thích ứng.

Bảng 2: Thị phần Doanh thu các Sàn TMĐT lớn tại Việt Nam (Q1/2025)

Bảng dưới đây cung cấp một cái nhìn định lượng và cập nhật về cục diện cạnh tranh trên thị trường, làm nổi bật sự trỗi dậy của TikTok Shop và áp lực mà các đối thủ đang phải đối mặt.

Sự phân hóa và chuyên nghiệp hóa của người bán

Một trong những diễn biến đáng chú ý nhất trên thị trường TMĐT Việt Nam hiện nay là một nghịch lý: trong khi tổng doanh thu toàn thị trường tăng trưởng mạnh mẽ, thì số lượng các nhà bán hàng nhỏ lẻ có phát sinh đơn hàng lại sụt giảm đáng kể. Dữ liệu từ Quý I/2025 cho thấy có hơn 38,000 cửa hàng đã phải rời khỏi cuộc chơi so với cùng kỳ năm trước. Ở chiều ngược lại, số lượng các nhà bán hàng quy mô lớn, với doanh thu trên 50 tỷ đồng, lại tăng trưởng gần gấp đôi.

Hiện tượng này không phải là ngẫu nhiên. Nó phản ánh một sự thật rằng sân chơi TMĐT tại Việt Nam không còn là một “miền đất hứa” dễ dàng cho những người bán hàng nghiệp dư, “tay ngang”. Cuộc chiến về giá ngày càng khốc liệt, chi phí quảng cáo để tiếp cận khách hàng ngày càng tăng cao, và yêu cầu về vận hành chuyên nghiệp (quản lý kho, đóng gói, giao hàng, chăm sóc khách hàng) ngày càng khắt khe. Những yếu tố này đang tạo ra một áp lực khổng lồ, đẩy những nhà bán hàng nhỏ, vốn mỏng và thiếu kinh nghiệm ra khỏi thị trường.

Điều này báo hiệu một giai đoạn phát triển mới của TMĐT Việt Nam: giai đoạn của sự chuyên nghiệp hóa, nơi “cá lớn nuốt cá bé”. Thành công không còn chỉ đến từ việc tìm được một sản phẩm “hot trend” hay nhanh tay đăng bán. Thay vào đó, nó phụ thuộc vào năng lực vận hành bài bản, khả năng quản lý chuỗi cung ứng hiệu quả, chiến lược marketing có chiều sâu, và tiềm lực tài chính để đầu tư vào công nghệ và quảng cáo. Đây vừa là một rào cản lớn, vừa là một cơ hội cho những cá nhân và doanh nghiệp có sự chuẩn bị kỹ lưỡng và một tư duy kinh doanh nghiêm túc, dài hạn.

Phần II: Các Mô hình và Cơ hội

Thế giới kinh doanh online vô cùng đa dạng với nhiều mô hình hoạt động khác nhau, mỗi mô hình phù hợp với những loại sản phẩm, đối tượng khách hàng và nguồn lực riêng. Hiểu rõ các mô hình này là bước đầu tiên để xác định chiến lược kinh doanh phù hợp.

Chương 4: Các Mô hình Thương mại điện tử Cốt lõi (B2C, B2B, C2C): Ứng dụng Chiến lược

Đây là các mô hình được phân loại dựa trên bản chất của các bên tham gia giao dịch.

• B2C (Business-to-Consumer – Doanh nghiệp tới Người tiêu dùng): Đây là mô hình phổ biến và quen thuộc nhất, trong đó doanh nghiệp bán sản phẩm hoặc dịch vụ trực tiếp cho người tiêu dùng cuối cùng. Các ví dụ điển hình bao gồm các thương hiệu thời trang quốc tế như Nike, Adidas bán hàng qua website chính thức của họ, các chuỗi bán lẻ lớn, và phần lớn các local brand (thương hiệu nội địa) hay các cửa hàng kinh doanh trên các sàn TMĐT như Shopee, Lazada. Mô hình này tập trung vào việc xây dựng thương hiệu, marketing đại chúng và trải nghiệm mua sắm của khách hàng cá nhân.
• B2B (Business-to-Business – Doanh nghiệp tới Doanh nghiệp): Trong mô hình này, giao dịch diễn ra giữa hai pháp nhân là doanh nghiệp. Sản phẩm, dịch vụ thường mang tính chuyên môn cao, số lượng lớn và quy trình ra quyết định mua hàng phức tạp hơn. Ví dụ bao gồm một công ty cung cấp giải pháp phần mềm quản lý bán hàng (POS) cho các cửa hàng bán lẻ, một nhà sản xuất vải bán số lượng lớn cho các xưởng may, hay các sàn TMĐT như Alibaba, nơi các nhà máy kết nối với các nhà bán buôn trên toàn thế giới. Marketing trong B2B thường tập trung vào việc xây dựng mối quan hệ, chứng minh giá trị và ROI (tỷ suất hoàn vốn).
• C2C (Consumer-to-Consumer – Người tiêu dùng tới Người tiêu dùng): Mô hình này cho phép các cá nhân giao dịch, mua bán trực tiếp với nhau, thường thông qua một nền tảng trung gian đóng vai trò kết nối và đảm bảo giao dịch. Các ví dụ kinh điển tại Việt Nam là nền tảng rao vặt Chợ Tốt, nơi mọi người có thể bán các món đồ đã qua sử dụng, hoặc các hoạt động bán hàng order, hàng xách tay trên các nhóm cộng đồng (group) của Facebook và Zalo. Lòng tin giữa các cá nhân là yếu tố cốt lõi trong mô hình này.
• Các mô hình khác: Để có một cái nhìn toàn diện, cần nhắc đến một số mô hình ít phổ biến hơn nhưng ngày càng quan trọng:
  • B2G (Business-to-Government): Doanh nghiệp cung cấp sản phẩm, dịch vụ cho các cơ quan chính phủ, chẳng hạn như cung cấp giải pháp công nghệ cho các dịch vụ công trực tuyến.
  • C2B (Consumer-to-Business): Người tiêu dùng tạo ra giá trị và bán lại cho doanh nghiệp. Ví dụ, một nhiếp ảnh gia bán ảnh của mình cho các kho ảnh trực tuyến (stock photo), hoặc các Influencer/KOL cung cấp dịch vụ quảng cáo cho các nhãn hàng.
  • C2G (Consumer-to-Government): Cá nhân thực hiện các giao dịch trực tuyến với chính phủ, như nộp thuế, thanh toán phí dịch vụ công qua mạng.

Chương 5: Các Mô hình Vận hành Sáng tạo: Dropshipping, POD, Affiliate và hơn thế nữa

Bên cạnh các mô hình cốt lõi, sự phát triển của công nghệ đã tạo ra nhiều phương thức vận hành linh hoạt, giúp giảm thiểu rào cản gia nhập thị trường, đặc biệt là về vốn và quản lý kho bãi.

• Dropshipping: Đây là một mô hình kinh doanh bán lẻ mà người bán không cần sở hữu hay lưu trữ hàng hóa trong kho. Khi có khách đặt hàng, người bán sẽ chuyển thông tin đơn hàng và chi tiết khách hàng cho một bên thứ ba (nhà sản xuất, nhà bán buôn hoặc một đơn vị fulfillment). Bên thứ ba này sẽ chịu trách nhiệm đóng gói và vận chuyển sản phẩm trực tiếp đến tay khách hàng. Lợi ích lớn nhất của dropshipping là loại bỏ hoàn toàn rủi ro về vốn nhập hàng và chi phí tồn kho, cho phép người bán tập trung hoàn toàn vào marketing và bán hàng. Tại Việt Nam, các nền tảng chuyên biệt như Droppii đang xây dựng cả một hệ sinh thái xung quanh mô hình này, cung cấp sẵn sản phẩm, công nghệ và hệ thống vận hành cho người bán.
• Print-on-Demand (POD – In theo yêu cầu): Về cơ bản, POD là một nhánh chuyên biệt hóa của dropshipping, tập trung vào các sản phẩm có thể được tùy chỉnh thiết kế, chẳng hạn như áo thun, cốc sứ, ốp điện thoại, tranh canvas. Điểm đặc biệt là sản phẩm chỉ được in ấn và sản xuất sau khi khách hàng đã đặt hàng. Điều này cho phép các nhà thiết kế, nghệ sĩ hoặc bất kỳ ai có ý tưởng sáng tạo có thể bán các sản phẩm độc đáo mang thương hiệu cá nhân mà không cần đầu tư một đồng vốn nào cho việc sản xuất hàng loạt. Các nền tảng quốc tế như Printify, Gelato và các xưởng sản xuất tại Việt Nam như OnosPOD đang cung cấp dịch vụ này, kết nối ý tưởng sáng tạo với quy trình sản xuất và giao hàng toàn cầu.
• Affiliate Marketing (Tiếp thị liên kết): Đây là mô hình kiếm tiền dựa trên hiệu suất. Người làm affiliate (còn gọi là publisher), thường là các blogger, YouTuber, KOL/KOC, sẽ quảng bá sản phẩm hoặc dịch vụ của một công ty khác (merchant) thông qua các đường link liên kết (affiliate link) được cá nhân hóa. Khi một khách hàng nhấp vào link này và thực hiện một hành động mong muốn (thường là mua hàng), người làm affiliate sẽ nhận được một khoản hoa hồng. Đây là một trong những cách kiếm tiền online phổ biến nhất hiện nay, đặc biệt phát triển mạnh mẽ trên các nền tảng nội dung như TikTok và YouTube.
• Mô hình đăng ký (Subscription Model): Thay vì bán sản phẩm một lần, mô hình này tập trung vào việc tạo ra doanh thu định kỳ. Khách hàng sẽ trả một khoản phí cố định theo tháng hoặc năm để liên tục nhận được sản phẩm hoặc quyền truy cập vào dịch vụ. Mô hình này rất phổ biến trong lĩnh vực phần mềm (ví dụ: Microsoft 365, Adobe Creative Cloud), giải trí (Netflix, Spotify), và đang dần lan sang cả lĩnh vực hàng tiêu dùng (các “subscription box” gửi mỹ phẩm hoặc thực phẩm healthy hàng tháng).
• Nhãn hiệu riêng (Private Labeling) & Nhãn hiệu trắng (White Labeling): Cả hai mô hình này đều cho phép một doanh nghiệp bán sản phẩm do một công ty khác sản xuất dưới thương hiệu của riêng mình. Với Private Labeling, sản phẩm được sản xuất độc quyền theo công thức, thiết kế của người bán. Với White Labeling, người bán lấy một sản phẩm chung (generic) của nhà sản xuất và dán nhãn hiệu của mình lên. Cả hai cách đều giúp tạo ra dòng sản phẩm độc quyền mà không cần đầu tư vào nhà xưởng và dây chuyền sản xuất.

Chương 6: Xác định Thị trường Ngách và Ý tưởng Kinh doanh Tiềm năng năm 2025

Trong một thị trường ngày càng đông đúc, việc lựa chọn một thị trường ngách (niche market) thay vì cạnh tranh trên thị trường đại chúng (mass market) là một chiến lược thông minh. Dưới đây là một số lĩnh vực và ý tưởng kinh doanh được đánh giá là có tiềm năng lớn trong năm 2025 và xa hơn tại Việt Nam:

• Sức khỏe và Sống lành mạnh (Health & Wellness): Khi mức sống và nhận thức về sức khỏe tăng lên, người tiêu dùng ngày càng tìm kiếm các sản phẩm và dịch vụ hỗ trợ lối sống lành mạnh. Các ý tưởng tiềm năng bao gồm: kinh doanh thực phẩm sạch, nông sản hữu cơ, đồ ăn vặt healthy (ít calo, ít đường), các gói cơm văn phòng healthy, thực phẩm chức năng, và các sản phẩm hỗ trợ tập luyện tại nhà.
• Thời trang và Làm đẹp: Đây là ngành hàng “xanh mãi” nhưng luôn có những ngách mới để khai thác. Thay vì cạnh tranh trực diện, có thể tập trung vào:
  • Thời trang bền vững: Sử dụng vật liệu tái chế, thân thiện với môi trường.
  • Local Brands: Xây dựng thương hiệu thời trang nội địa với phong cách độc đáo, chất lượng tốt và am hiểu vóc dáng người Việt.
  • Quần áo Secondhand (Hàng thùng): Đáp ứng nhu cầu thời trang độc, lạ, giá cả phải chăng và xu hướng tiêu dùng bền vững.
  • Mỹ phẩm: Tập trung vào các dòng mỹ phẩm thiên nhiên, hữu cơ hoặc các sản phẩm đặc trị cho các vấn đề da cụ thể.
• Giáo dục và Đào tạo trực tuyến (E-learning): Nhu cầu học tập suốt đời và nâng cao kỹ năng trong kỷ nguyên số đang bùng nổ. Các lĩnh vực có nhu cầu cao bao gồm: kỹ năng số (digital marketing, lập trình, phân tích dữ liệu), ngoại ngữ, kỹ năng mềm, và các khóa học chuyên sâu về đầu tư, tài chính cá nhân. Việc tạo và bán các khóa học online trên các nền tảng như Edumall, Unica, Kyna, hoặc tự xây dựng website với nền tảng như Hoola là một hướng đi rất tiềm năng.
• Sản phẩm và Dịch vụ cho Thú cưng (Pet Care): Thú cưng ngày càng được coi như thành viên trong gia đình. Điều này mở ra một thị trường ngách màu mỡ cho các sản phẩm như thức ăn hạt cao cấp, đồ chơi thông minh, quần áo, phụ kiện cho thú cưng, và các dịch vụ trực tuyến như đặt lịch spa, grooming, hay tư vấn thú y online.
• Sản phẩm số và Dịch vụ Freelance: Nền kinh tế tri thức tạo ra nhu cầu lớn cho các sản phẩm và dịch vụ phi vật chất. Có thể kinh doanh các sản phẩm số như sách điện tử (ebooks), các bộ mẫu thiết kế (templates), phần mềm, ứng dụng di động. Hoặc, cung cấp các dịch vụ freelance (làm việc tự do) như viết nội dung, thiết kế đồ họa, quản lý fanpage, dịch thuật, dựng video… trên các nền tảng kết nối như Vlance, Upwork, Fiverr.
• Kinh doanh bền vững (Green Business): Xu hướng “sống xanh” đang lan tỏa mạnh mẽ. Các sản phẩm thay thế đồ nhựa dùng một lần như ống hút tre/inox/thủy tinh, hộp đựng thức ăn làm từ bã mía, túi vải, bàn chải tre… ngày càng được người tiêu dùng có ý thức ưu tiên lựa chọn và sẵn sàng chi trả cao hơn.

Chương 7: Nghiên cứu Tình huống: Những Hình mẫu Thành công tại Việt Nam

Lý thuyết sẽ trở nên sống động hơn qua những câu chuyện thành công thực tế. Phân tích các case study giúp rút ra những bài học quý báu về chiến lược và tư duy kinh doanh trong bối cảnh thị trường Việt Nam.

Case Study 1: Canifa – Tái định vị thương hiệu và chinh phục giới trẻ qua Digital Marketing

• Bối cảnh: Canifa từ lâu đã được định vị là một thương hiệu thời trang dành cho gia đình, với tệp khách hàng chủ yếu trên 30 tuổi. Thương hiệu này gần như “vô hình” đối với nhóm khách hàng trẻ, những người có xu hướng ưa chuộng các thương hiệu nước ngoài hoặc các local brand cá tính hơn.
• Thách thức: Làm thế nào để “trẻ hóa” thương hiệu và chiếm lĩnh phân khúc khách hàng trẻ đầy tiềm năng nhưng cũng rất khó tính?
• Chiến lược: Canifa đã triển khai chiến dịch #Sayit – “Nói điều bạn muốn”. Thay vì chỉ tập trung vào sản phẩm, chiến dịch này tập trung vào việc truyền tải một thông điệp ý nghĩa, khuyến khích người trẻ thể hiện cá tính và tiếng nói của riêng mình. Canifa đã vận dụng một cách xuất sắc “quân bài” KOLs/Influencers, hợp tác với những gương mặt có sức ảnh hưởng lớn trong giới trẻ để lan tỏa thông điệp. Cùng với đó là một chiến lược Content Marketing sáng tạo, đa dạng trên các nền tảng mạng xã hội, tạo ra các cuộc thảo luận sôi nổi và thu hút sự tương tác mạnh mẽ.
• Kết quả: Chỉ trong 2 tháng, chiến dịch đã tạo ra một cú hích ngoạn mục: đạt hơn 881,000 lượt tương tác, lượng khách hàng trong độ tuổi dưới 28 tăng 49%, và quan trọng nhất, doanh số bán hàng tăng 54%.
• Bài học: Canifa đã chứng minh rằng một thương hiệu lâu đời hoàn toàn có thể làm mới mình và chinh phục tệp khách hàng mới nếu có một chiến lược đúng đắn. Thành công không đến từ việc chạy theo trend một cách hời hợt, mà đến từ việc thấu hiểu sâu sắc insight của khách hàng mục tiêu và xây dựng một câu chuyện thương hiệu có sức lay động.

Case Study 2: Droppii – Xây dựng hệ sinh thái Dropshipping cho người Việt

• Bối cảnh: Mô hình dropshipping tuy hấp dẫn vì không cần vốn nhập hàng nhưng lại tồn tại nhiều vấn đề ở Việt Nam: nguồn hàng không đảm bảo chất lượng, người bán thiếu kiến thức tư vấn sản phẩm, và quy trình vận hành phức tạp.
• Thách thức: Làm thế nào để giải quyết những “nỗi đau” của thị trường dropshipping và tạo ra một nền tảng kinh doanh uy tín, dễ dàng cho tất cả mọi người?
• Chiến lược: Droppii không chỉ đơn thuần là một nền tảng kết nối. Họ xây dựng một hệ sinh thái kinh doanh 4.0 toàn diện. Họ giải quyết vấn đề nguồn hàng bằng cách hợp tác trực tiếp với các nhà cung cấp uy tín, đảm bảo chất lượng và nguồn gốc sản phẩm. Họ giải quyết vấn đề kiến thức bằng cách cung cấp các chương trình đào tạo bài bản. Quan trọng nhất, họ giải quyết vấn đề vận hành bằng cách cung cấp một giải pháp trọn gói: ứng dụng quản lý Droppii Biz, hệ thống kho bãi và trung tâm xử lý đơn hàng tại Hà Nội và TP.HCM, đảm nhận toàn bộ khâu lưu trữ, đóng gói và vận chuyển.
• Kết quả: Mô hình này đã thu hút hàng ngàn đối tác kinh doanh, từ nhân viên văn phòng, mẹ bỉm sữa đến sinh viên, những người muốn có nguồn thu nhập thứ hai mà không phải đối mặt với rủi ro về vốn và sự phức tạp của vận hành. Nhiều câu chuyện thành công đã được ghi nhận, nơi các cá nhân có thể đạt được doanh thu ấn tượng từ con số không.
• Bài học: Droppii đã thành công bằng cách không chỉ cung cấp sản phẩm, mà cung cấp một “giải pháp kinh doanh” hoàn chỉnh. Họ đã xác định chính xác những rào cản của người muốn kinh doanh online và đưa ra một mô hình giải quyết triệt để những rào cản đó.

Case Study 3: Các Local Brand (Hades, Coolmate, DKMV) – Xây dựng “chất riêng” và thống trị Shopee

• Bối cảnh: Thị trường thời trang online cực kỳ cạnh tranh với vô số các shop lớn nhỏ.
• Thách thức: Làm thế nào để nổi bật và tạo dựng được một thương hiệu có chỗ đứng vững chắc?
• Chiến lược: Thay vì chạy theo các xu hướng chung chung, các local brand này đã thành công bằng cách định vị một “chất riêng” rất rõ ràng và kiên định với nó.
  • Hades Studio: Đi đầu trong phong cách Streetwear táo bạo, mạnh mẽ.
  • Coolmate: Tập trung vào phong cách Minimalism (tối giản) dành cho nam giới, với các sản phẩm cơ bản, chất lượng cao và tiện dụng.
  • DKMV (Don't Kill My Vibe): Gây ấn tượng với những thiết kế artwork ngộ nghĩnh, độc đáo trên form áo rộng rãi.

    Họ không chỉ bán quần áo, họ bán một phong cách, một tuyên ngôn. Song song với việc xây dựng bản sắc thương hiệu, họ tận dụng tối đa sức mạnh của sàn TMĐT Shopee – kênh có lượng truy cập lớn nhất – để tiếp cận tệp khách hàng mục tiêu một cách hiệu quả.
• Kết quả: Các thương hiệu này đã xây dựng được một cộng đồng khách hàng trung thành, đạt được hàng trăm ngàn lượt theo dõi và hàng chục ngàn đánh giá tích cực trên Shopee, khẳng định vị thế dẫn đầu trong phân khúc của mình.
• Bài học: Trong một thị trường bão hòa, sự khác biệt hóa là chìa khóa. Thành công không đến từ việc cố gắng làm hài lòng tất cả mọi người, mà đến từ việc định vị một phong cách rõ ràng, thấu hiểu và phục vụ thật tốt một nhóm khách hàng cụ thể.

Qua ba trường hợp trên, một thông điệp chung được rút ra: sản phẩm tốt là điều kiện cần nhưng chưa bao giờ là đủ. Trong môi trường kinh doanh online hiện đại, thành công bền vững đến từ việc xây dựng một thương hiệu có câu chuyện và thông điệp (như Canifa), cung cấp một giải pháp toàn diện giải quyết vấn đề của khách hàng (như Droppii), hoặc định vị một “chất riêng” không thể trộn lẫn để tạo ra một cộng đồng trung thành (như các local brand). Đây là những bài học chiến lược cốt lõi cho bất kỳ ai muốn vượt qua sự cạnh tranh và ghi dấu ấn trên bản đồ kinh doanh online Việt Nam.

Phần III: Cẩm nang Khởi nghiệp: Xây dựng Doanh nghiệp Trực tuyến

Việc khởi nghiệp kinh doanh online, dù hấp dẫn, nhưng đòi hỏi một quá trình chuẩn bị và thực thi bài bản. Phần này sẽ cung cấp một lộ trình chi tiết, chia thành ba giai đoạn chính, để hướng dẫn những người mới bắt đầu có thể xây dựng một doanh nghiệp trực tuyến từ con số không.

Chương 8: Giai đoạn 1: Hoạch định Chiến lược và Nghiên cứu Thị trường

Đây là giai đoạn nền móng, quyết định đến 50% sự thành bại của dự án. Việc bỏ qua hoặc làm sơ sài giai đoạn này là sai lầm phổ biến nhất dẫn đến thất bại.

• Nghiên cứu thị trường (Market Research): Trước khi đầu tư bất kỳ nguồn lực nào, cần phải trả lời những câu hỏi cốt lõi: Sản phẩm hoặc dịch vụ mình dự định kinh doanh có thực sự có nhu cầu trên thị trường không? Quy mô thị trường lớn đến đâu? Và quan trọng nhất, mức độ cạnh tranh đang gay gắt như thế nào?. Để trả lời những câu hỏi này, có thể sử dụng các công cụ và phương pháp như:
  • Google Trends: Xem xét xu hướng tìm kiếm của một sản phẩm theo thời gian để đánh giá mức độ quan tâm của thị trường.
  • Phân tích đối thủ cạnh tranh: Tìm kiếm các cửa hàng, doanh nghiệp đang bán sản phẩm tương tự để học hỏi và tìm ra kẽ hở thị trường.
  • Khảo sát khách hàng tiềm năng: Tạo các bảng khảo sát online để thu thập ý kiến trực tiếp về nhu cầu, mong muốn và các vấn đề họ đang gặp phải.
  • Tham gia các cộng đồng, diễn đàn: Lắng nghe các cuộc thảo luận trong các nhóm Facebook, diễn đàn liên quan đến ngành hàng để nắm bắt “mạch đập” của thị trường.
• Xác định khách hàng mục tiêu (Target Audience): Không thể bán hàng cho tất cả mọi người. Việc cố gắng làm vậy sẽ dẫn đến lãng phí nguồn lực. Cần phải “vẽ” ra một chân dung khách hàng mục tiêu (customer persona) thật chi tiết, bao gồm các yếu tố: nhân khẩu học (độ tuổi, giới tính, vị trí địa lý, thu nhập), tâm lý học (sở thích, giá trị, lối sống), và hành vi (thói quen mua sắm, các kênh online họ thường sử dụng, vấn đề họ cần giải quyết). Việc xác định rõ khách hàng mục tiêu sẽ là kim chỉ nam cho mọi quyết định sau này, từ phát triển sản phẩm, định giá, đến lựa chọn kênh bán hàng và xây dựng thông điệp marketing.
• Phân tích đối thủ cạnh tranh (Competitor Analysis): “Biết người biết ta, trăm trận trăm thắng”. Cần lập một danh sách các đối thủ cạnh tranh trực tiếp và gián tiếp, sau đó phân tích sâu về họ: Họ là ai? Sản phẩm của họ có gì nổi bật? Mức giá của họ ra sao? Họ đang sử dụng những kênh marketing nào? Điểm mạnh và điểm yếu của họ là gì? Khách hàng nói gì về họ (xem các đánh giá, bình luận)?. Từ đó, tìm ra lợi thế cạnh tranh khác biệt (Unique Selling Proposition – USP) cho chính mình.
• Lập kế hoạch kinh doanh chi tiết (Business Plan): Đây là tấm bản đồ dẫn đường cho toàn bộ hoạt động kinh doanh. Một bản kế hoạch kinh doanh online chi tiết cần bao gồm:
  • Tóm tắt và mục tiêu: Mô tả tổng quan về ý tưởng, mục tiêu kinh doanh cụ thể (doanh số, lợi nhuận, số lượng khách hàng trong 3 tháng, 6 tháng, 1 năm).
  • Phân tích SWOT: Một ma trận đơn giản nhưng mạnh mẽ để đánh giá nội tại và ngoại cảnh: Điểm mạnh (Strengths), Điểm yếu (Weaknesses) của bản thân/doanh nghiệp, và Cơ hội (Opportunities), Thách thức (Threats) từ thị trường.
  • Chiến lược Marketing và Bán hàng: Sẽ tiếp cận khách hàng qua những kênh nào? Thông điệp truyền thông là gì? Các chương trình khuyến mãi dự kiến?
  • Kế hoạch tài chính: Ước tính toàn bộ chi phí ban đầu (nhập hàng, marketing, công nghệ), dự báo doanh thu và lợi nhuận. Quan trọng nhất là phải có một quỹ dự phòng cho ít nhất 3-6 tháng đầu hoạt động, phòng trường hợp kinh doanh chưa có lãi ngay lập tức.

Chương 9: Giai đoạn 2: Tìm nguồn hàng, Chuẩn bị Vốn và Lựa chọn Kênh bán

Sau khi đã có một kế hoạch vững chắc, giai đoạn tiếp theo là biến kế hoạch thành hiện thực bằng việc chuẩn bị các nguồn lực cần thiết.

• Tìm nguồn hàng chất lượng: Chất lượng sản phẩm là nền tảng của uy tín. Nguồn hàng không ổn định hoặc kém chất lượng sẽ nhanh chóng giết chết một cửa hàng online. Các nguồn hàng phổ biến cho người mới bắt đầu bao gồm:
  • Chợ đầu mối, xưởng sản xuất trong nước: Như chợ Ninh Hiệp, An Đông (thời trang), hoặc các làng nghề, xưởng gia công. Ưu điểm là dễ tiếp cận, có thể xem hàng trực tiếp, nhưng mẫu mã có thể đại trà.
  • Nhập hàng từ nước ngoài: Phổ biến nhất là từ các trang TMĐT Trung Quốc như Taobao, 1688, Tmall. Ưu điểm là mẫu mã đa dạng, giá rẻ. Nhược điểm là rào cản ngôn ngữ, khó kiểm soát chất lượng, và quy trình vận chuyển, thanh toán phức tạp.
  • Tự sản xuất (hàng handmade): Phù hợp với các sản phẩm độc đáo, mang dấu ấn cá nhân như đồ trang sức, bánh kẹo, đồ trang trí. Tạo ra sự khác biệt lớn nhưng bị giới hạn về quy mô sản xuất.
  • Không cần nhập hàng: Sử dụng các mô hình như Dropshipping hoặc Affiliate Marketing, loại bỏ hoàn toàn rủi ro về vốn và tồn kho.
• Chuẩn bị vốn: Cần có một bảng dự trù chi phí chi tiết. Vốn không chỉ bao gồm tiền nhập hàng, mà còn phải tính đến các khoản quan trọng khác như: chi phí marketing và quảng cáo, chi phí xây dựng và duy trì kênh bán hàng (website, app), chi phí vận hành (đóng gói, nhân sự nếu có), và một khoản vốn dự phòng cho các chi phí phát sinh và duy trì hoạt động trong giai đoạn đầu chưa có doanh thu.
• Lựa chọn kênh bán hàng: Dựa trên sản phẩm và chân dung khách hàng mục tiêu đã xác định, người bán cần lựa chọn một hoặc nhiều kênh bán hàng phù hợp:
  • Sàn TMĐT (Shopee, TikTok Shop, Lazada):
    • Lợi thế: Có sẵn một lượng truy cập (traffic) khổng lồ, không cần tốn nhiều công sức marketing ban đầu. Hệ sinh thái hỗ trợ đầy đủ từ thanh toán, vận chuyển đến các công cụ marketing.
    • Nhược điểm: Cạnh tranh cực kỳ khốc liệt, phải tuân thủ chính sách của sàn, bị thu phí hoa hồng/phí dịch vụ, và rất khó để xây dựng một thương hiệu riêng biệt và tệp khách hàng trung thành.
  • Mạng xã hội (Facebook, Instagram, Zalo):
    • Lợi thế: Dễ dàng bắt đầu, chi phí ban đầu gần như bằng không. Cho phép tương tác trực tiếp và xây dựng mối quan hệ thân thiết với khách hàng.
    • Nhược điểm: Phải tự mình xây dựng cộng đồng từ đầu, tự quản lý đơn hàng, trả lời tin nhắn, và kết nối với các đơn vị vận chuyển. Hoạt động kinh doanh rất dễ bị ảnh hưởng bởi sự thay đổi thuật toán của nền tảng.
  • Website bán hàng riêng:
    • Lợi thế: Đây là “tài sản” thực sự của doanh nghiệp. Người bán có toàn quyền kiểm soát về thương hiệu, dữ liệu khách hàng, và trải nghiệm mua sắm. Là nền tảng tốt nhất để xây dựng thương hiệu bền vững và không bị phụ thuộc vào bất kỳ bên thứ ba nào.
    • Nhược điểm: Đòi hỏi chi phí đầu tư ban đầu cho việc thiết kế và duy trì website. Thách thức lớn nhất là phải tự mình thu hút traffic thông qua các hoạt động marketing như SEO, quảng cáo.

Một chiến lược khôn ngoan cho người mới là có thể bắt đầu với một kênh duy nhất để tập trung nguồn lực, chẳng hạn như sàn TMĐT hoặc mạng xã hội, để kiểm nghiệm thị trường. Tuy nhiên, mục tiêu dài hạn nên hướng tới là

bán hàng đa kênh (Omnichannel). Việc chỉ phụ thuộc vào một kênh duy nhất mang lại rủi ro rất lớn (ví dụ, tài khoản Facebook bị khóa, gian hàng trên Shopee bị phạt). Việc kết hợp nhiều kênh – sử dụng website làm “trung tâm”, mạng xã hội để xây dựng cộng đồng và tương tác, và sàn TMĐT để tiếp cận khách hàng mới – sẽ tạo ra một hệ thống kinh doanh vững chắc, tối đa hóa các điểm chạm với khách hàng và giảm thiểu rủi ro. Để vận hành đa kênh hiệu quả, việc sử dụng các phần mềm quản lý bán hàng có khả năng đồng bộ sản phẩm, đơn hàng, tồn kho và thông tin khách hàng trên tất cả các nền tảng là gần như bắt buộc.

Chương 10: Giai đoạn 3: Xây dựng Hiện diện Số và Chiến lược Tiếp thị

Sau khi đã có sản phẩm và kênh bán, nhiệm vụ tiếp theo là làm cho khách hàng biết đến và muốn mua sản phẩm của bạn. Đây là giai đoạn của marketing và xây dựng thương hiệu.

• Tổng quan các kênh Digital Marketing:
  • SEO (Tối ưu hóa công cụ tìm kiếm): Là quá trình tối ưu hóa website để nó có thứ hạng cao trên các trang kết quả tìm kiếm như Google khi người dùng tìm kiếm các từ khóa liên quan. Đây là một chiến lược marketing dài hạn, giúp thu hút lượng truy cập chất lượng và bền vững mà không phải trả tiền cho mỗi lượt click. SEO đòi hỏi sự đầu tư vào việc xây dựng nội dung chất lượng và các yếu tố kỹ thuật của website.
  • Social Media Marketing (SMM): Bao gồm việc xây dựng và quản lý các trang thương hiệu trên mạng xã hội (Facebook Fanpage, Instagram Business, TikTok Channel), tạo ra các nội dung sáng tạo (bài viết, hình ảnh, video), chạy các minigame, và tương tác với cộng đồng để xây dựng nhận diện thương hiệu và thúc đẩy bán hàng. Mỗi nền tảng có một đặc thù riêng và đòi hỏi chiến lược nội dung phù hợp.
  • Paid Advertising (Quảng cáo trả phí – PPC/Pay-Per-Click): Là hình thức trả tiền để quảng cáo được hiển thị ở những vị trí ưu tiên. Các hình thức phổ biến nhất là Google Ads (quảng cáo trên trang tìm kiếm Google) và Facebook/Instagram/TikTok Ads (quảng cáo trên các nền tảng mạng xã hội). PPC giúp tiếp cận khách hàng mục tiêu một cách nhanh chóng và có thể đo lường hiệu quả ngay lập tức, nhưng đòi hỏi ngân sách và kỹ năng tối ưu quảng cáo liên tục để tránh lãng phí.
  • Content Marketing (Tiếp thị nội dung): Đây là “trái tim” của digital marketing. Nó không chỉ là viết bài bán hàng, mà là việc tạo ra và phân phối những nội dung có giá trị, liên quan và nhất quán (như các bài blog hướng dẫn, video review, infographic so sánh) để thu hút và giữ chân một nhóm đối tượng khách hàng cụ thể, từ đó thúc đẩy họ hành động mang lại lợi nhuận. Content Marketing là nền tảng cho cả SEO và SMM.
  • Email Marketing: Là công cụ mạnh mẽ để chăm sóc khách hàng hiện tại và xây dựng lòng trung thành. Doanh nghiệp có thể sử dụng email để gửi thông tin cập nhật sản phẩm mới, các chương trình khuyến mãi độc quyền, hoặc các nội dung hữu ích. So với các kênh khác, email marketing có chi phí thấp nhưng mang lại ROI cao nếu được thực hiện đúng cách với một danh sách email chất lượng.
  • Influencer/KOL Marketing: Hợp tác với những người có ảnh hưởng (Influencers, Key Opinion Leaders – KOLs, Key Opinion Consumers – KOCs) để họ trải nghiệm và giới thiệu sản phẩm đến cộng đồng người theo dõi của họ. Hình thức này đặc biệt hiệu quả trên các nền tảng có tính cộng đồng và xu hướng cao như Instagram và TikTok, giúp xây dựng niềm tin và thúc đẩy doanh số nhanh chóng.
• Xây dựng nội dung và hình ảnh: Trong thế giới kinh doanh online, nơi khách hàng không thể chạm vào sản phẩm, thì “content is king, context is queen”. Hình ảnh và video chính là “sản phẩm thật” trong mắt họ. Do đó, việc đầu tư vào khâu sản xuất hình ảnh và nội dung là cực kỳ quan trọng. Hình ảnh sản phẩm cần phải chuyên nghiệp, sắc nét, chụp từ nhiều góc độ. Video review, video hướng dẫn sử dụng sản phẩm sẽ giúp tăng độ tin cậy. Mô tả sản phẩm phải chi tiết, trung thực và hấp dẫn, nêu bật được lợi ích và giải quyết được vấn đề cho khách hàng.

Phần IV: Hệ sinh thái Công nghệ và Vận hành

Kinh doanh online không chỉ là bán hàng, mà còn là quản lý một hệ thống công nghệ phức tạp. Từ nền tảng website, quy trình giao nhận đến cổng thanh toán và các phần mềm hỗ trợ, việc lựa chọn và tích hợp đúng các công cụ công nghệ là yếu tố quyết định hiệu suất và khả năng mở rộng của doanh nghiệp.

Chương 11: Nền tảng TMĐT: Lựa chọn Nền tảng Cốt lõi (Haravan vs. Shopify)

Đối với các doanh nghiệp muốn xây dựng một website TMĐT chuyên nghiệp, việc lựa chọn một nền tảng SaaS (Software-as-a-Service – Phần mềm dưới dạng Dịch vụ) là một quyết định chiến lược. Hai cái tên nổi bật nhất hiện nay là Haravan (đại diện cho giải pháp nội địa) và Shopify (đại diện cho giải pháp toàn cầu).

• Haravan: Là một nền tảng “made in Vietnam”, được xây dựng và tối ưu hóa đặc biệt cho thị trường trong nước.
  • Ưu điểm: Lợi thế lớn nhất của Haravan là sự am hiểu sâu sắc về môi trường kinh doanh Việt Nam. Nền tảng này cung cấp giao diện và hệ thống hỗ trợ hoàn toàn bằng tiếng Việt, giúp người dùng dễ dàng tiếp cận. Quan trọng hơn, Haravan đã tích hợp sẵn với hầu hết các cổng thanh toán phổ biến tại Việt Nam (như Momo, ZaloPay, VNPay) và các đơn vị vận chuyển hàng đầu (như Giao Hàng Nhanh, Giao Hàng Tiết Kiệm), giúp quy trình thiết lập và vận hành trở nên vô cùng thuận lợi. Haravan cũng có khả năng kết nối trực tiếp với các sàn TMĐT lớn như Shopee, Lazada, Tiki, hỗ trợ mạnh mẽ cho chiến lược bán hàng đa kênh.
  • Nhược điểm: So với Shopify, hệ sinh thái ứng dụng (app store) của Haravan còn khá hạn chế, và khả năng tùy chỉnh sâu thông qua API (Giao diện lập trình ứng dụng) cũng chưa mạnh mẽ bằng. Một số người dùng cũng đánh giá giao diện quản trị chưa thực sự mượt mà và trực quan như đối thủ quốc tế.
• Shopify: Là nền tảng TMĐT hàng đầu thế giới, nổi tiếng với sự mạnh mẽ, linh hoạt và khả năng mở rộng.
  • Ưu điểm: Sức mạnh vượt trội của Shopify nằm ở kho ứng dụng khổng lồ với hơn 8,000 apps, cho phép doanh nghiệp bổ sung gần như mọi tính năng có thể tưởng tượng. Hệ thống API của Shopify rất mạnh, cho phép tùy chỉnh và tích hợp sâu với các hệ thống khác (như ERP, CRM). Giao diện của Shopify được đánh giá cao về tính chuyên nghiệp và thẩm mỹ, đồng thời đây là lựa chọn hàng đầu cho các doanh nghiệp có định hướng kinh doanh quốc tế (cross-border e-commerce).
  • Nhược điểm: Đối với thị trường Việt Nam, Shopify tồn tại nhiều rào cản. Chi phí sử dụng thường cao hơn Haravan, đặc biệt là các chi phí phát sinh cho theme và ứng dụng trả phí. Nền tảng này chưa hỗ trợ tốt các cổng thanh toán và đơn vị vận chuyển nội địa, đòi hỏi người dùng phải cài đặt các ứng dụng của bên thứ ba (thường có trả phí, ví dụ như app Meowship để kết nối vận chuyển). Rào cản về ngôn ngữ (giao diện và hỗ trợ chủ yếu bằng tiếng Anh) cũng là một thách thức lớn cho nhiều doanh nghiệp Việt.

Bảng 3: So sánh chi tiết Nền tảng Haravan và Shopify cho thị trường Việt Nam

Bảng so sánh này là một công cụ hữu ích giúp doanh nghiệp Việt Nam đưa ra quyết định lựa chọn nền tảng phù hợp nhất với nhu cầu, quy mô và thị trường mục tiêu của mình.

Chương 12: Trụ cột Vận hành: Dịch vụ Logistics và Fulfillment

Nếu marketing và bán hàng là “mặt tiền” của kinh doanh online, thì logistics và fulfillment chính là “xương sống” thầm lặng quyết định sự thành bại. Fulfillment là một thuật ngữ bao trùm toàn bộ quy trình xử lý đơn hàng, bắt đầu từ khi nhận hàng hóa từ nhà cung cấp, lưu trữ trong kho, quản lý tồn kho, cho đến khi có đơn hàng thì tiến hành lấy hàng, đóng gói và bàn giao cho đơn vị vận chuyển để giao đến tay khách hàng. Một quy trình fulfillment hiệu quả sẽ đảm bảo hàng hóa đến tay khách hàng nhanh chóng, chính xác và trong tình trạng hoàn hảo, ảnh hưởng trực tiếp đến sự hài lòng và lòng trung thành của họ.

Các nhà cung cấp dịch vụ trong hệ sinh thái này tại Việt Nam có thể được chia thành hai nhóm chính:

• Các công ty chuyển phát nhanh (Last-mile Delivery): Đây là những đơn vị chuyên trách khâu cuối cùng trong chuỗi cung ứng – giao hàng từ kho của người bán đến địa chỉ của người mua. Thị trường này rất sôi động với sự tham gia của các doanh nghiệp nhà nước (Viettel Post, VNPost), các công ty tư nhân lớn mạnh (Giao Hàng Nhanh – GHN, Giao Hàng Tiết Kiệm – GHTK), và các công ty có vốn đầu tư nước ngoài hoặc thuộc hệ sinh thái của các sàn TMĐT (SPX Express của Shopee, J&T Express).
• Các công ty cung cấp dịch vụ Fulfillment (3PL – Third-Party Logistics): Các công ty này cung cấp một giải pháp hậu cần trọn gói, bao gồm cả việc cho thuê kho bãi, quản lý hàng tồn, xử lý đơn hàng và kết nối với các đơn vị vận chuyển. Các ví dụ tại Việt Nam bao gồm EMS Fulfillment, InterLOG, SwiftHub, Baspro. Việc sử dụng dịch vụ 3PL giúp doanh nghiệp, đặc biệt là các SME, có thể giải phóng mình khỏi gánh nặng đầu tư và vận hành kho bãi, nhân lực, để tập trung vào các hoạt động kinh doanh cốt lõi như phát triển sản phẩm và marketing.

Trong bối cảnh thị trường ngày càng cạnh tranh, khi sự khác biệt về sản phẩm và giá cả dần bị thu hẹp, thì chất lượng và tốc độ giao hàng lại nổi lên như một chiến trường mới, một yếu tố khác biệt hóa quan trọng. Người tiêu dùng hiện đại ngày càng thiếu kiên nhẫn và có yêu cầu cao hơn về dịch vụ. Một trải nghiệm giao hàng tồi tệ – như giao hàng chậm trễ, thông tin đơn hàng không rõ ràng, hoặc hàng hóa bị hư hỏng – có thể khiến khách hàng rời bỏ thương hiệu mãi mãi. Nhận thức được điều này, các sàn TMĐT lớn như Shopee đã không ngần ngại đầu tư xây dựng công ty logistics của riêng mình (Shopee Xpress) để kiểm soát chất lượng dịch vụ đầu cuối. Điều này cho thấy, đối với người bán hàng online, việc lựa chọn một đối tác vận chuyển hoặc fulfillment uy tín không còn đơn thuần là một quyết định về chi phí, mà đã trở thành một quyết định chiến lược, ảnh hưởng trực tiếp đến tỷ lệ giữ chân khách hàng và sự tăng trưởng bền vững của doanh nghiệp.

Chương 13: Hỗ trợ Giao dịch: Các Cổng thanh toán tại Việt Nam

Sự đa dạng và tiện lợi trong thanh toán là một yếu tố quan trọng giúp tăng tỷ lệ chuyển đổi và hoàn thiện trải nghiệm mua sắm của khách hàng. Cổng thanh toán đóng vai trò là một dịch vụ trung gian, kết nối an toàn giữa website/ứng dụng của người bán với các tổ chức tài chính (ngân hàng, công ty thẻ, ví điện tử), cho phép xử lý các giao dịch thanh toán trực tuyến một cách tự động và bảo mật.

Hệ sinh thái thanh toán số tại Việt Nam rất phát triển với nhiều đơn vị cung cấp dịch vụ:

• Ví điện tử (E-wallets): Momo, ZaloPay, Viettel Money là ba cái tên hàng đầu. Sức mạnh của họ không chỉ nằm ở việc cung cấp một phương thức thanh toán tiện lợi cho người dùng cuối, mà còn ở việc họ tận dụng tệp người dùng khổng lồ có sẵn để cung cấp các giải pháp cổng thanh toán tích hợp cho doanh nghiệp. Việc tích hợp các ví này giúp người bán tiếp cận được hàng triệu người dùng đã quen với việc thanh toán bằng một cú chạm.
• Cổng thanh toán chuyên dụng: Các đơn vị như VNPay (đặc biệt nổi tiếng với giải pháp thanh toán qua mã QR), Ngân Lượng, Bảo Kim, OnePay, 9Pay, Gpay cung cấp các giải pháp tích hợp chuyên sâu cho website và ứng dụng. Họ cung cấp các bộ API mạnh mẽ, cho phép doanh nghiệp chấp nhận thanh toán từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm thẻ ATM nội địa, thẻ quốc tế (Visa, Mastercard), và thanh toán qua mã QR của các ứng dụng ngân hàng.
• Cổng thanh toán quốc tế: Đối với các doanh nghiệp có hoạt động kinh doanh xuyên biên giới, bán hàng cho khách quốc tế, việc tích hợp một cổng thanh toán toàn cầu như PayPal là gần như bắt buộc. PayPal cung cấp một nền tảng thanh toán được tin cậy trên toàn thế giới, giúp phá vỡ rào cản thanh toán quốc tế.

Chương 14: Tận dụng Công nghệ: Phần mềm Quản lý và Tích hợp AI

Để vận hành hiệu quả trong một môi trường phức tạp và cạnh tranh, việc ứng dụng công nghệ không còn là một lợi thế, mà là một điều kiện cần.

• Phần mềm quản lý bán hàng: Khi một doanh nghiệp bán hàng trên nhiều kênh (website, Facebook, Shopee, cửa hàng), việc quản lý thủ công sẽ nhanh chóng trở nên hỗn loạn. Các phần mềm quản lý bán hàng như Pancake, TPOS, Sapo, Nhanh.vn ra đời để giải quyết vấn đề này. Chúng hoạt động như một trung tâm điều khiển, giúp đồng bộ và quản lý tập trung mọi hoạt động: quản lý sản phẩm, đơn hàng, tồn kho, thông tin khách hàng, và tạo các báo cáo doanh thu chi tiết từ tất cả các kênh bán hàng.
• CRM (Customer Relationship Management – Quản lý quan hệ khách hàng): Đây là hệ thống chuyên dụng để quản lý mọi tương tác với khách hàng. Một hệ thống CRM giúp lưu trữ toàn bộ thông tin khách hàng, lịch sử mua hàng, các cuộc hội thoại, từ đó giúp đội ngũ bán hàng và chăm sóc khách hàng có thể phục vụ một cách cá nhân hóa và hiệu quả hơn. Đây được xem là một khoản đầu tư ưu tiên hàng đầu của các đội ngũ bán hàng chuyên nghiệp.
• Ứng dụng Trí tuệ Nhân tạo (AI): AI không còn là một khái niệm khoa học viễn tưởng mà đã trở thành một công cụ mạnh mẽ, đang tái định hình ngành TMĐT trên mọi phương diện:
  • Cá nhân hóa trải nghiệm (Personalization): Các thuật toán AI có thể phân tích lịch sử duyệt web, hành vi mua sắm, và dữ liệu nhân khẩu học của hàng triệu người dùng để đưa ra những gợi ý sản phẩm “đo ni đóng giày” cho từng cá nhân. Điều này không chỉ giúp tăng đáng kể tỷ lệ chuyển đổi mà còn cải thiện mạnh mẽ trải nghiệm mua sắm.
  • Dịch vụ khách hàng tự động: Chatbot và trợ lý ảo được tích hợp AI có thể trả lời các câu hỏi thường gặp của khách hàng một cách tức thì, 24/7, giúp giải quyết các vấn đề đơn giản, giảm tải cho đội ngũ nhân viên và đảm bảo khách hàng luôn được hỗ trợ kịp thời.
  • Tối ưu hóa Marketing và Dự báo: AI giúp tự động hóa và tối ưu hóa các chiến dịch quảng cáo trả phí (Marketing Automation), nhắm mục tiêu chính xác hơn. Nó cũng có khả năng phân tích lượng lớn dữ liệu thị trường để dự báo các xu hướng sắp tới, giúp doanh nghiệp chuẩn bị kế hoạch kinh doanh hiệu quả hơn.
  • Quản lý chuỗi cung ứng và Tồn kho: Bằng cách phân tích dữ liệu bán hàng lịch sử và các yếu tố thị trường, AI có thể dự báo nhu cầu cho từng sản phẩm một cách chính xác, từ đó giúp doanh nghiệp tối ưu hóa lượng hàng tồn kho, tránh tình trạng thiếu hàng hoặc tồn đọng vốn.

Sự trỗi dậy của AI đang tạo ra một “cuộc chạy đua vũ trang” về công nghệ trong ngành TMĐT. Các xu hướng như “siêu cá nhân hóa” (hyper-personalization) là không thể thực hiện được nếu không có sức mạnh tính toán của AI. Doanh nghiệp nào chậm chân trong việc ứng dụng AI sẽ cung cấp một trải nghiệm khách hàng kém cạnh tranh hơn, và dần dần sẽ bị bỏ lại phía sau. Điều này cho thấy, trong tương lai, lợi thế cạnh tranh sẽ không chỉ nằm ở sản phẩm hay giá cả, mà còn nằm ở khả năng khai thác dữ liệu và ứng dụng công nghệ thông minh để thấu hiểu và phục vụ khách hàng một cách vượt trội.

Phần V: Khung pháp lý và Triển vọng Tương lai

Kinh doanh online, cũng như bất kỳ hoạt động kinh tế nào khác, đều phải vận hành trong một khuôn khổ pháp luật nhất định. Việc hiểu và tuân thủ các quy định này không chỉ giúp doanh nghiệp tránh được các rủi ro pháp lý mà còn góp phần xây dựng một môi trường kinh doanh lành mạnh và bền vững.

Chương 15: Tuân thủ Khung pháp lý: Đăng ký kinh doanh, Hàng hóa cấm và Quyền lợi Người tiêu dùng

Khung pháp lý điều chỉnh hoạt động TMĐT tại Việt Nam được quy định trong nhiều văn bản, chủ yếu là Luật Thương mại, Luật Doanh nghiệp, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, và các nghị định, thông tư hướng dẫn chuyên ngành.

• Vấn đề Đăng ký kinh doanh: Đây là một trong những câu hỏi phổ biến nhất của người mới bắt đầu. Quy định về vấn đề này có sự phân biệt rõ ràng:
  • Cá nhân kinh doanh nhỏ lẻ: Theo quy định tại Nghị định 39/2007/NĐ-CP, các cá nhân kinh doanh các mặt hàng nhỏ lẻ, không thường xuyên, và hoạt động trên các nền tảng mạng xã hội (như Facebook, Zalo, Instagram) mà không lập website riêng thì có thể không bắt buộc phải đăng ký kinh doanh dưới hình thức hộ kinh doanh hay doanh nghiệp.
  • Thiết lập website TMĐT: Khi một cá nhân hoặc tổ chức tự thiết lập một website để kinh doanh, quy định sẽ chặt chẽ hơn. Nếu đó là một website TMĐT bán hàng (chỉ bán sản phẩm của chính mình), chủ sở hữu website phải thực hiện thủ tục thông báo với Bộ Công Thương qua Cổng thông tin Quản lý hoạt động thương mại điện tử (online.gov.vn). Nếu đó là một website cung cấp dịch vụ TMĐT (tức là một sàn giao dịch cho phép các bên khác cùng bán hàng, hoặc một website đấu giá, khuyến mại trực tuyến), chủ sở hữu phải thực hiện thủ tục đăng ký với Bộ Công Thương, với các điều kiện khắt khe hơn.
• Hàng hóa cấm/hạn chế kinh doanh online: Pháp luật Việt Nam quy định rõ một danh mục các hàng hóa bị cấm hoặc hạn chế kinh doanh trên môi trường trực tuyến. Các mặt hàng này bao gồm súng săn và vũ khí thể thao, thuốc lá điếu và xì gà, các loại rượu, thực vật và động vật hoang dã quý hiếm (cả sống và đã qua chế biến), cùng các hàng hóa khác theo quy định của pháp luật. Người kinh doanh cần tuyệt đối tuân thủ danh mục này để tránh vi phạm pháp luật.
• Trách nhiệm của người bán và bảo vệ người tiêu dùng: Người bán hàng online có trách nhiệm pháp lý phải:
  • Cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác và trung thực về sản phẩm (nguồn gốc, thành phần, công dụng), về người bán (tên, địa chỉ, số điện thoại), và về các chính sách giao dịch.
  • Công khai và thực hiện đúng các chính sách về đổi trả, bảo hành sản phẩm.
  • Đảm bảo chất lượng sản phẩm đúng như quảng cáo.
  • Thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ về thuế với nhà nước.
• Bảo mật thông tin cá nhân: Theo Luật An ninh mạng và các nghị định liên quan, các doanh nghiệp và cá nhân kinh doanh online khi thu thập dữ liệu cá nhân của khách hàng (tên, số điện thoại, địa chỉ, email) phải có cơ chế bảo mật thông tin, phải được sự đồng ý của khách hàng và chỉ được sử dụng dữ liệu đó cho các mục đích đã được thông báo.

Chương 16: Thấu hiểu Nghĩa vụ Thuế: Phân tích Chuyên sâu Nghị định 117/2025/NĐ-CP

Thuế là một trong những vấn đề phức tạp và có tác động lớn nhất đến người kinh doanh online. Trong nhiều năm, việc quản lý và thu thuế từ các cá nhân, hộ kinh doanh trên các nền tảng số gặp rất nhiều khó khăn, dẫn đến tình trạng thất thu thuế lớn. Để giải quyết vấn đề này, Chính phủ đã ban hành Nghị định 117/2025/NĐ-CP, có hiệu lực từ ngày 01 tháng 07 năm 2025. Đây được xem là một bước ngoặt, tạo ra sự thay đổi căn bản trong cách thức quản lý thuế đối với hoạt động TMĐT.

• Quy định cốt lõi – Khấu trừ tại nguồn: Điểm thay đổi lớn nhất và quan trọng nhất của Nghị định 117 là quy định về trách nhiệm khấu trừ thuế tại nguồn. Theo đó, các sàn TMĐT có chức năng thanh toán (ví dụ như Shopee, TikTok Shop, Lazada, Tiki) bắt buộc phải thực hiện việc khấu trừ và nộp thuế thay cho các hộ kinh doanh và cá nhân kinh doanh trên nền tảng của họ. Điều này có nghĩa là, thay vì người bán nhận 100% doanh thu rồi tự đi kê khai thuế, giờ đây sàn TMĐT sẽ trừ trực tiếp tiền thuế trên mỗi giao dịch thành công trước khi chuyển phần còn lại cho người bán.
• Thời điểm khấu trừ: Việc khấu trừ thuế sẽ được thực hiện ngay khi giao dịch được xác nhận thành công và thanh toán được chấp nhận, tức là ngay tại thời điểm phát sinh doanh thu.
• Tỷ lệ thuế khấu trừ: Nghị định quy định rõ các mức thuế suất (bao gồm Thuế Giá trị gia tăng – GTGT và Thuế Thu nhập cá nhân – TNCN) được áp dụng cho từng loại hình giao dịch.

Bảng 4: Tóm tắt Nghĩa vụ Thuế theo Nghị định 117/2025/NĐ-CP

Bảng này cung cấp một cái nhìn tổng quan và rõ ràng về các mức thuế suất mà người bán hàng online cá nhân sẽ phải chịu, giúp họ hiểu rõ tác động tài chính của quy định mới.

• Trường hợp tự kê khai: Đối với những người bán hàng trên các nền tảng không có chức năng thanh toán tích hợp (ví dụ: bán hàng qua Facebook cá nhân và nhận tiền trực tiếp qua chuyển khoản ngân hàng), họ sẽ không bị khấu trừ tại nguồn. Thay vào đó, họ có trách nhiệm phải tự kê khai và nộp thuế theo tháng hoặc theo từng lần phát sinh doanh thu, tùy thuộc vào tính chất thường xuyên của hoạt động kinh doanh.

Nghị định 117 được xem là một “cú hích” mạnh mẽ, bắt buộc các hoạt động kinh doanh online phải đi vào khuôn khổ và chính quy hóa. Tác động của nó là rất lớn. Đối với người bán, quy định này ảnh hưởng trực tiếp đến dòng tiền và lợi nhuận. Chi phí kinh doanh sẽ tăng lên một cách rõ ràng, buộc họ phải tính toán lại cơ cấu giá bán, biên lợi nhuận và toàn bộ chiến lược kinh doanh. Những người bán với biên lợi nhuận siêu mỏng, kinh doanh manh mún, hoặc có ý định trốn thuế sẽ đối mặt với thách thức cực lớn và có thể bị đào thải khỏi thị trường.

Ở góc độ vĩ mô, quy định này sẽ giúp “làm sạch” thị trường, chống thất thu ngân sách nhà nước và tạo ra một sân chơi công bằng hơn giữa kinh doanh online và kinh doanh truyền thống, cũng như giữa các doanh nghiệp làm ăn chân chính và các cá nhân kinh doanh không tuân thủ. Đồng thời, nó cũng tạo ra một rào cản gia nhập mới, đòi hỏi người muốn bước chân vào lĩnh vực kinh doanh online phải trang bị kiến thức về tài chính và thuế ngay từ đầu, chứ không chỉ đơn thuần là kỹ năng bán hàng.

Chương 17: Các Xu hướng Tương lai Định hình TMĐT Việt Nam (2025 và xa hơn)

Thị trường TMĐT Việt Nam đang vận động không ngừng, được định hình bởi sự thay đổi trong công nghệ và hành vi người tiêu dùng. Việc nắm bắt các xu hướng này sẽ giúp doanh nghiệp có sự chuẩn bị và đón đầu cơ hội trong tương lai.

• Shoppertainment (Mua sắm kết hợp giải trí): Đây là xu hướng chủ đạo và có sức ảnh hưởng lớn nhất hiện nay. Ranh giới giữa giải trí và thương mại đang ngày càng bị xóa nhòa. Người tiêu dùng không chỉ lên mạng để tìm kiếm và mua sản phẩm, họ còn muốn được giải trí, được xem những nội dung hấp dẫn. Sự thành công của TikTok Shop là minh chứng rõ ràng nhất. Trong tương lai, các nền tảng TMĐT sẽ ngày càng giống các kênh truyền thông giải trí, nơi các phiên livestream, video ngắn, và nội dung tương tác sẽ là công cụ bán hàng chính.
• Thương mại Xuyên biên giới (Cross-border E-commerce): Hoạt động mua bán vượt ra ngoài biên giới quốc gia sẽ tiếp tục tăng trưởng mạnh mẽ ở cả hai chiều. Người tiêu dùng Việt Nam ngày càng dễ dàng tiếp cận và mua sắm các sản phẩm từ các nền tảng toàn cầu như Shein, Temu. Ngược lại, đây cũng là cơ hội vàng cho các doanh nghiệp và thương hiệu Việt Nam đưa sản phẩm của mình ra thị trường thế giới thông qua các sàn TMĐT quốc tế như Amazon, Alibaba, eBay. Xu hướng này mở ra những cơ hội to lớn nhưng cũng mang đến thách thức cạnh tranh trực tiếp với các thương hiệu toàn cầu.
• Siêu cá nhân hóa (Hyper-personalization): Với sự trợ giúp của AI và phân tích dữ liệu lớn (Big Data), trải nghiệm mua sắm sẽ không còn mang tính đại trà. Thay vào đó, mọi thứ từ trang chủ website, các sản phẩm được gợi ý, nội dung email marketing cho đến các quảng cáo hiển thị sẽ được “đo ni đóng giày” cho từng khách hàng dựa trên hành vi và sở thích của họ. Doanh nghiệp nào mang lại trải nghiệm cá nhân hóa tốt hơn sẽ có lợi thế lớn trong việc giữ chân khách hàng.
• Kinh doanh Xanh và Bền vững (Green Business): Ý thức về môi trường và trách nhiệm xã hội của người tiêu dùng, đặc biệt là thế hệ Gen Z và Millennials, ngày càng tăng cao. Họ có xu hướng ưu tiên và sẵn sàng chi trả nhiều hơn cho các sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, được sản xuất từ vật liệu thân thiện với môi trường, và đến từ các thương hiệu có cam kết về phát triển bền vững. Do đó, kinh doanh xanh không chỉ còn là một hoạt động vì cộng đồng, mà đã trở thành một lợi thế cạnh tranh và một chiến lược marketing hiệu quả.
• Thương mại đa kênh (Omnichannel) và Kinh tế chia sẻ (Sharing Economy): Sự tích hợp liền mạch và đồng nhất giữa các kênh bán hàng online và offline sẽ trở thành tiêu chuẩn mà khách hàng mong đợi. Họ muốn có thể xem sản phẩm online rồi ra cửa hàng trải nghiệm, hoặc mua hàng tại cửa hàng nhưng yêu cầu giao về nhà. Bên cạnh đó, các mô hình kinh doanh dựa trên kinh tế chia sẻ (như Grab, Airbnb) được dự báo sẽ tiếp tục mở rộng sang nhiều lĩnh vực mới, từ cho thuê không gian làm việc đến chia sẻ các thiết bị, vật dụng.

Kết luận và Khuyến nghị Chiến lược

Báo cáo đã phác họa một bức tranh toàn cảnh, đa chiều về lĩnh vực kinh doanh online tại Việt Nam. Từ một hình thức buôn bán nhỏ lẻ, nó đã phát triển thành một trụ cột quan trọng của nền kinh tế số, một sân chơi sôi động nhưng cũng đầy thách thức. Sự phát triển này được định hình bởi bốn động lực chính: sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt và chuyên nghiệp hóa; sự thay đổi căn bản trong hành vi và kỳ vọng của người tiêu dùng; sự tiến bộ không ngừng của công nghệ, đặc biệt là AI; và sự hoàn thiện của khung pháp lý với các quy định ngày càng chặt chẽ. Trong bối cảnh đó, để có thể thành công và phát triển bền vững, các cá nhân và doanh nghiệp cần có những chiến lược phù hợp.

Khuyến nghị cho Cá nhân và Doanh nghiệp nhỏ (SMEs):

• Tư duy chính quy hóa ngay từ đầu: Thời kỳ kinh doanh manh mún, nghiệp dư đã qua. Ngay cả khi bắt đầu với quy mô nhỏ, hãy xây dựng một tư duy kinh doanh chuyên nghiệp. Điều này bao gồm việc lập kế hoạch kinh doanh rõ ràng, quản lý tài chính minh bạch, tuân thủ các quy định của pháp luật và thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế. Việc này không chỉ giúp tránh rủi ro mà còn là nền tảng để phát triển lâu dài.
• Tìm kiếm và thống trị thị trường ngách: Thay vì đối đầu trực diện với các “ông lớn” trên thị trường đại chúng, hãy tập trung nguồn lực vào một thị trường ngách cụ thể. Hãy trở thành chuyên gia trong lĩnh vực đó, thấu hiểu sâu sắc nhu cầu của một nhóm khách hàng nhỏ và xây dựng một cộng đồng trung thành xung quanh thương hiệu của bạn.
• Đầu tư thông minh vào công nghệ: Không cần phải xây dựng những hệ thống phức tạp, nhưng cần tận dụng hiệu quả các công cụ công nghệ sẵn có. Sử dụng các phần mềm quản lý bán hàng đa kênh để tối ưu hóa vận hành, triển khai chatbot để tự động hóa việc trả lời khách hàng, và học cách sử dụng các công cụ marketing tự động để tăng hiệu quả với chi phí hợp lý.

Khuyến nghị cho Doanh nghiệp lớn:

• Ưu tiên chiến lược Omnichannel: Xây dựng một trải nghiệm khách hàng liền mạch, nhất quán và đồng bộ trên tất cả các điểm chạm, từ cửa hàng vật lý, website, ứng dụng di động cho đến các nền tảng mạng xã hội. Dữ liệu khách hàng phải được hợp nhất để doanh nghiệp có một cái nhìn 360 độ về mỗi khách hàng.
• Đầu tư mạnh mẽ vào AI và Dữ liệu: Coi dữ liệu là tài sản quý giá nhất và AI là công cụ chiến lược. Đầu tư vào hệ thống thu thập và phân tích dữ liệu để có những quyết định kinh doanh chính xác. Ứng dụng AI một cách sâu rộng để cá nhân hóa trải nghiệm khách hàng, tối ưu hóa chuỗi cung ứng, dự báo xu hướng và tự động hóa các quy trình vận hành.
• Thích ứng và dẫn dắt xu hướng Shoppertainment: Không thể đứng ngoài cuộc chơi giải trí. Doanh nghiệp cần tích hợp các yếu tố nội dung sáng tạo như video, livestream, và hợp tác chặt chẽ với các KOL/KOC vào chiến lược marketing tổng thể. Hãy biến việc mua sắm sản phẩm của bạn trở thành một trải nghiệm thú vị và có tính tương tác cao.

Triển vọng cuối cùng:

Kinh doanh online tại Việt Nam là một đại dương bao la, đầy ắp cơ hội nhưng cũng không thiếu những cơn sóng dữ. Con đường phía trước sẽ không dành cho những tay chơi hời hợt. Thành công sẽ chỉ mỉm cười với những người không chỉ có sản phẩm tốt, mà còn sở hữu một chiến lược kinh doanh thông minh, khả năng thích ứng nhanh nhạy với sự thay đổi của công nghệ và thị trường, và quan trọng nhất, một tư duy kinh doanh chuyên nghiệp, minh bạch và bền vững. Cuộc chơi giờ đây đòi hỏi sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa nghệ thuật bán hàng, khoa học dữ liệu và sự tuân thủ pháp luật. Những ai nắm vững được ba yếu tố này sẽ là người chiến thắng.